DIB UGU LAABO MAANSADII DAALACAN ( Hadraawi)

          DIB UGU LAABO

MAANSADII DAALACAN!!

Abwaanka waxaa ama suugaan yahanka waxaa lagu tilmaamaa il-dheer garad ama (Guhaan).
Ka faalooda wacyiga markaas taagan, mid soo faadhumaysanaya, iyo mid soo socda odoroskiisaba ha noqotee suugaantu waa dhaxal-gal aan duugoobin taas oo loo soo qaato hadba wacdaraha aduunkee markaas taagan iyo mid hogo-tusaalayn loo soo qaataba.


Bal hadaba caawa aan dib cajalada xusuus qorka suugaanta boga kale idiinku rogee waxaan idiin hayaa maansadan, Daalacan iyo abwaan hadraawi wuxuu sida fiinta uga qayliyay wakhtigaas.
Hadaba maxaa ku jaban hadaan kefada iyo miisaanka isu saaro maansadan iyo wakhtiga aan ku suganahay mise afkiibaa juuqda gabay waxba yaan araartu ila dheeraane dadku waa kala fikir iyo rayi duwanaan karaaye ninba maaxdii haw dego.!!!!

Maansadani waa maansadii labaad ee
silsilladda Deelley ee uu Gaariye
Bilaabay.
wuxuu yidhi Hadraawina:


Ma da'furin ogaalkay
Xaska dabada maan gelin
derejada ilhaamkiyo
hibadii dalaysnayd
uma dhiibin duudduub
Weli Dalawadaydii
Doobigeedi may dhimin
Dibu-dhigasho mooyee
Wax is doorshey may dhicin
Afartaa xan durugtiyo
Danni jira wax sheeggii


rag hadduu dagaal galo
Danta guud xilkeediyo
U dareero fuullaan
Ashkir deeddan badiyaan
xakamaha la doontaa
Duullaanka kama hadho


gaarriyoow dugaalkiyo
Shaxda Delebka taallee
Daawashiyo cayaarba leh
Sirmaqabe ku diirsaday
Aniguna hog baan degey
Digba waa digteedee
Deelleydu waa laba


Afartaasi waa duud
Arrin wadata diirkeed
Dulmar gabaygu lee yahay


marka dooddu kulushahay
daldaloollo muuqdaan
Doogashada qabiilkiyo
Dacar iyo ladh soo kaco
Nabaradu dillaacaan
dadku kala qaloodaan
Marka dhidar ku daadego
Booraan dahsoonoo
Hilbo laga diqoodoo
Damac-beelay yaalliin
Dabadeedna uuskiyo
Duufkiyo xumaystii
debedda ula soo baxo
Dadku shaamareeraan
Neecaw delleganoo
Doorsoontay uriyaan
Waxan ahay dareenkii
Noqon jirey daruurtee
Sidii roobka di'i jirey
Dalka wada dhammayn jiray


Indhaweyto daaf iyo
Cudur daansha socodoo
Duulduulay baa jirey
Daacuunse maahee
Asal-tira-ma doorshuhu
Duraygay abuureen
Ma og tahay nin doorkiyo
Inta neceb dir soocee
Derejeysa qarankiyo
Durdurrada aqoontiyo
Qalinkiyo Dawaadiyo
Deelleyda curatiyo
Innagaa ka daba tegi
Durbaankay tuntumayaan
Dawankaynu sidannaa
sida danaba u baab'in
Dugsadaha qabiilkiyo
Dib-ka-naaxa shaac baxay
Diga-rogashadeennii
Iyo dawladnimadii
Dib inay u celiyaan
Qorshahayga kuma darin
Nin kastaa ha duudsiyo
Ama dala'si haw xado
Ama duurka haw xulo
Ama dabinno haw dhigo
ama duhur ha weeraro
Ama damac ha dhaafsado
Gobannimadu waa degel
Dayax iyo iftiin nool
Dumimeyso weligeed
Anigaa dabka u sida
Dal-jirkeedi baan ahay
ninka xagal-ka-daaciyo
Goldaloola iga hela
Isaga iyo digtoonkii
Anigiyo dagnaantay
Taariikhdu duuggeed
Diiwaanka qarankiyo
Wixii deyn cad ii qoran
Dirirtiyo rogaalkay


Dahabka iyo maartiyo
lacag aan Dur wadannoo
Laba daabac sidatiyo
Dalaga iyo beeraha
dacalada Shabeelliyo
webiyada dugsaniyiyo
Danbarsada labeentiyo
Dirirradu habaaskiyo
Dusha sare ka maydhaan
Daarahan casuustaleh
Kolba midab la doortiyo
Diibka lagu mariimee
Shanta Datsun yaalliin
Hanti aan dal dheer iyo
laga keenin dibadaa
Karti iyo dedaaliyo
dardar lagula soo bixin
Duullaanna loo gelin
Duco waalid soo hoyn
Carshigana ka soo degin
Deeqdaa la yaabka leh
Ninka weel darsanayee
digashada saboolkiyo
Ku darsaday badheedhaha
Miyaan eedi daba ool
Godobtiisu dedanaa


Bulshadeenu waa duul
Daacad iyo xishood badan
Dun xariira weeyaan
Cidna uma darraadaan
Dar Allay ku dhaqantaa
Dareen waw dhegweyn tahay
Ogow doqonse maahee
Qofka maamul dalabliyo
Dabbaal-joogto hoosiyo
Dibindaabyo ugu maqan
Degdeg uma tilmaamaan
Nabar kulama duulaan
Dib bay ugu muddaystaan
Dulmigiisu waw kayd


Afartaa dun quruxliyo
Diillimaha Biciidkiyo
Dildilaha farshaxankiyo
sida delebka ma dhigay
Mid kalaase ii dihin
weli dooddu ii furan


Maansadan dabayshiyo
Duufaan sidiisii
Dalandool u socotee
Dalladii qabiilkiyo
Xidhan waranki deyllaa
Laga furay daboolkii
lagu gado dukaamada
Miyaan xeer dabbaaliyo
Sharci laba-dibleeyiyo
Dar u qaybsan loo hayn
Toloow daaya yaa yidhi
Duumadan xanuunka leh
Kuwa luuqda daba dhigay
Denbi miyaanu qabanayn


Dulucdiyo ujeeddada
Runta aan u daadego
Ducda hadalku waa hee
Inta gaajo doob tahay
Derbi tahay laxaad weyn
Dufan-jecesha ururtiyo
Dibna-leeftatarantee
Doorka maanta soo baxay
Dabatadu sad roon tahay
waxa yaal daldalayaan
Danyartiyo saboolkuna
Diingaraaro jiifaan
Dadku kala sarreeyaan
In qabiilku dabar-go'
Ama dumo ha eegina
Cilmi diidayaa jira


Deegaanta noloshiyo
Darantiyo samaantana
Ninkii doonayoow taas
Daw loo maraa jira
Umad yahay daryeelkaa
isku duubnidaa iyo
Adigiyo dedaalkaa
Dawadaadu waa taas
Dhan hadday ka debecdana
Gabbalkaa dam weeyaan
Ma dardaaran baa hadhay
Deexashada tusaalaha
Ama talada deeqda ah
Miyaad dood ka leedahay


Geenyadaydi Daalacan
Dabar saari maayee
Dibso aan idhaahdoo
Dagagara ayaamee
Sulmakii darbane mee
Dalandaliska Naylaha
Doonnanteenan boqorka leh
Deelleyda baaqa ah
Darka laaska beeshiyo
Duunyadu isugu timi
Dalbashada wadaantiyo
Adaa doojinteediyo
Haya dawliskeedoo
Dulqulaalka xanankiyo
Dogobkiyo Huuddiyo
Waxa tahay Bir-daaqeen
Ardaydiisa dooddiyo
deeqsiiya hadalkee
Sangahaagi Doolaal
mar labaad ha dananee
majaraha u sii daa
Sheekadu ha durugtee
Dawi Maxamed Xaashoow
Aniguna ku dayashada
Haddaan dayro kaa dhigo
Anaa daawadii furay
Waa innoo dantaas guud
Deelka-xeel-la'aaneed
Carrab dalab-la'aaneed

DIB UGU LAABO MAANSADII DAALACAN ( Hadraawi)

          DIB UGU LAABO

MAANSADII DAALACAN!!

Abwaanka waxaa ama suugaan yahanka waxaa lagu tilmaamaa il-dheer garad ama (Guhaan).
Ka faalooda wacyiga markaas taagan, mid soo faadhumaysanaya, iyo mid soo socda odoroskiisaba ha noqotee suugaantu waa dhaxal-gal aan duugoobin taas oo loo soo qaato hadba wacdaraha aduunkee markaas taagan iyo mid hogo-tusaalayn loo soo qaataba.


Bal hadaba caawa aan dib cajalada xusuus qorka suugaanta boga kale idiinku rogee waxaan idiin hayaa maansadan, Daalacan iyo abwaan hadraawi wuxuu sida fiinta uga qayliyay wakhtigaas.
Hadaba maxaa ku jaban hadaan kefada iyo miisaanka isu saaro maansadan iyo wakhtiga aan ku suganahay mise afkiibaa juuqda gabay waxba yaan araartu ila dheeraane dadku waa kala fikir iyo rayi duwanaan karaaye ninba maaxdii haw dego.!!!!

Maansadani waa maansadii labaad ee
silsilladda Deelley ee uu Gaariye
Bilaabay.
wuxuu yidhi Hadraawina:


Ma da'furin ogaalkay
Xaska dabada maan gelin
derejada ilhaamkiyo
hibadii dalaysnayd
uma dhiibin duudduub
Weli Dalawadaydii
Doobigeedi may dhimin
Dibu-dhigasho mooyee
Wax is doorshey may dhicin
Afartaa xan durugtiyo
Danni jira wax sheeggii


rag hadduu dagaal galo
Danta guud xilkeediyo
U dareero fuullaan
Ashkir deeddan badiyaan
xakamaha la doontaa
Duullaanka kama hadho


gaarriyoow dugaalkiyo
Shaxda Delebka taallee
Daawashiyo cayaarba leh
Sirmaqabe ku diirsaday
Aniguna hog baan degey
Digba waa digteedee
Deelleydu waa laba


Afartaasi waa duud
Arrin wadata diirkeed
Dulmar gabaygu lee yahay


marka dooddu kulushahay
daldaloollo muuqdaan
Doogashada qabiilkiyo
Dacar iyo ladh soo kaco
Nabaradu dillaacaan
dadku kala qaloodaan
Marka dhidar ku daadego
Booraan dahsoonoo
Hilbo laga diqoodoo
Damac-beelay yaalliin
Dabadeedna uuskiyo
Duufkiyo xumaystii
debedda ula soo baxo
Dadku shaamareeraan
Neecaw delleganoo
Doorsoontay uriyaan
Waxan ahay dareenkii
Noqon jirey daruurtee
Sidii roobka di'i jirey
Dalka wada dhammayn jiray


Indhaweyto daaf iyo
Cudur daansha socodoo
Duulduulay baa jirey
Daacuunse maahee
Asal-tira-ma doorshuhu
Duraygay abuureen
Ma og tahay nin doorkiyo
Inta neceb dir soocee
Derejeysa qarankiyo
Durdurrada aqoontiyo
Qalinkiyo Dawaadiyo
Deelleyda curatiyo
Innagaa ka daba tegi
Durbaankay tuntumayaan
Dawankaynu sidannaa
sida danaba u baab'in
Dugsadaha qabiilkiyo
Dib-ka-naaxa shaac baxay
Diga-rogashadeennii
Iyo dawladnimadii
Dib inay u celiyaan
Qorshahayga kuma darin
Nin kastaa ha duudsiyo
Ama dala'si haw xado
Ama duurka haw xulo
Ama dabinno haw dhigo
ama duhur ha weeraro
Ama damac ha dhaafsado
Gobannimadu waa degel
Dayax iyo iftiin nool
Dumimeyso weligeed
Anigaa dabka u sida
Dal-jirkeedi baan ahay
ninka xagal-ka-daaciyo
Goldaloola iga hela
Isaga iyo digtoonkii
Anigiyo dagnaantay
Taariikhdu duuggeed
Diiwaanka qarankiyo
Wixii deyn cad ii qoran
Dirirtiyo rogaalkay


Dahabka iyo maartiyo
lacag aan Dur wadannoo
Laba daabac sidatiyo
Dalaga iyo beeraha
dacalada Shabeelliyo
webiyada dugsaniyiyo
Danbarsada labeentiyo
Dirirradu habaaskiyo
Dusha sare ka maydhaan
Daarahan casuustaleh
Kolba midab la doortiyo
Diibka lagu mariimee
Shanta Datsun yaalliin
Hanti aan dal dheer iyo
laga keenin dibadaa
Karti iyo dedaaliyo
dardar lagula soo bixin
Duullaanna loo gelin
Duco waalid soo hoyn
Carshigana ka soo degin
Deeqdaa la yaabka leh
Ninka weel darsanayee
digashada saboolkiyo
Ku darsaday badheedhaha
Miyaan eedi daba ool
Godobtiisu dedanaa


Bulshadeenu waa duul
Daacad iyo xishood badan
Dun xariira weeyaan
Cidna uma darraadaan
Dar Allay ku dhaqantaa
Dareen waw dhegweyn tahay
Ogow doqonse maahee
Qofka maamul dalabliyo
Dabbaal-joogto hoosiyo
Dibindaabyo ugu maqan
Degdeg uma tilmaamaan
Nabar kulama duulaan
Dib bay ugu muddaystaan
Dulmigiisu waw kayd


Afartaa dun quruxliyo
Diillimaha Biciidkiyo
Dildilaha farshaxankiyo
sida delebka ma dhigay
Mid kalaase ii dihin
weli dooddu ii furan


Maansadan dabayshiyo
Duufaan sidiisii
Dalandool u socotee
Dalladii qabiilkiyo
Xidhan waranki deyllaa
Laga furay daboolkii
lagu gado dukaamada
Miyaan xeer dabbaaliyo
Sharci laba-dibleeyiyo
Dar u qaybsan loo hayn
Toloow daaya yaa yidhi
Duumadan xanuunka leh
Kuwa luuqda daba dhigay
Denbi miyaanu qabanayn


Dulucdiyo ujeeddada
Runta aan u daadego
Ducda hadalku waa hee
Inta gaajo doob tahay
Derbi tahay laxaad weyn
Dufan-jecesha ururtiyo
Dibna-leeftatarantee
Doorka maanta soo baxay
Dabatadu sad roon tahay
waxa yaal daldalayaan
Danyartiyo saboolkuna
Diingaraaro jiifaan
Dadku kala sarreeyaan
In qabiilku dabar-go'
Ama dumo ha eegina
Cilmi diidayaa jira


Deegaanta noloshiyo
Darantiyo samaantana
Ninkii doonayoow taas
Daw loo maraa jira
Umad yahay daryeelkaa
isku duubnidaa iyo
Adigiyo dedaalkaa
Dawadaadu waa taas
Dhan hadday ka debecdana
Gabbalkaa dam weeyaan
Ma dardaaran baa hadhay
Deexashada tusaalaha
Ama talada deeqda ah
Miyaad dood ka leedahay


Geenyadaydi Daalacan
Dabar saari maayee
Dibso aan idhaahdoo
Dagagara ayaamee
Sulmakii darbane mee
Dalandaliska Naylaha
Doonnanteenan boqorka leh
Deelleyda baaqa ah
Darka laaska beeshiyo
Duunyadu isugu timi
Dalbashada wadaantiyo
Adaa doojinteediyo
Haya dawliskeedoo
Dulqulaalka xanankiyo
Dogobkiyo Huuddiyo
Waxa tahay Bir-daaqeen
Ardaydiisa dooddiyo
deeqsiiya hadalkee
Sangahaagi Doolaal
mar labaad ha dananee
majaraha u sii daa
Sheekadu ha durugtee
Dawi Maxamed Xaashoow
Aniguna ku dayashada
Haddaan dayro kaa dhigo
Anaa daawadii furay
Waa innoo dantaas guud
Deelka-xeel-la'aaneed
Carrab dalab-la'aaneed

MADAXWEYNE AAN DUNIDA KU TABA-BARNO SIDA UGU FUDUD EE LOOGA GUULEYSTO MUSUQA" Qalinkii Dr. Xussen Muxumed Maxamed

MADAXWEYNE: “AAN DUNIDA KU TABABARNO SIDA FUDUD EE LOOGA GUULAYSTO MUSUQA.”QALINKA:
DR. XUSEEN MUXUMED MAXAMED

Madaxweyne: “Aan Dunida Ku Tababarno Sida Fudud Ee Looga Guulaysto Musuqa.”Qalinka:Dr. Xuseen Muxumed Maxamed





Soomaalida badankeedu marka dhinac laga eego xaaraan culus uma taqaan boobka hanti la wada leeyahay, gaar ahaan ta dawladda. Waxaan is-leeyahay waxa u sabab ah dhaqankoodii hore oo aanay ku jirin xoolo la yidhaa ha la wada ilaashado dadkay ka dhexeeyaan e’; waxay se yaqaanneen xoolahaaga ilaasho. Waxaan sidaa u leeyahay had iyo jeer waxaad arkaysaa in inta badan bulshadu

inteeda u mudan gaar ahaan, ay madaxda dawladda ka codsanayaan in qof mushahar dawladeed qaata la geeyo meel wax laga lunsan karo, waxa kaloo aad arkaysaa iyaga oo hareeraha ka socda mid la wada og yahay in aanu beerrey reebayn oo xil qaran la doonaya.

Markii xilka-qaran la ii magacaabay ayaan u guuray guri fooq ah, waxaan u haystay in kirada guryaha Wasiirrada dawladdu bixiso, illeyn sidaaba ma aha e’ miisaaniyaddaba kuma jirto kiro guri, nasiib wanaagse waxaan shaqaysan jirey subaxa hore 5:30- 7:30. Waxan xasuustaa qof qaraabadayda ah oo inta uu gurigii cusbaa igu soo booqday igu yidhi waa in aad kaas oo kale ka dhisataa. Xumaantayda ma rabin qofkaasi isaga aragtidiisa, laakiin wuxuu is-lahaa taagga yaanay talo seegin. Markii xilka la iga qaadayna qaar baa lahaa waar bagaa la eryey is-na wax kama qabsan innagana wax inoogama qaban e’.

Had iyo jeer waxaad arkaysaa xafiisyada Wasiirrada oo la hor dhooban yahay, dadkaasi badidoodu waa shaxaad-tag, kama rabaan jeebka Wasiirka waxay se rabaan in lacag ama shidaal Wasaaraddaasi leedahay laga siiyo, waxaana u soo gudba xafiiska Wasiirka inta haybad iyo waji ay ku soo dhaafaan leh xog-haynta iyo askariga xafiisyada qaaarkood hor taagan. Arrintaasi waxay marar badan kelliftaa in Wasiirradu xafiisyadooda ka meeraystaan, halkaasna ay ka dhalato shaqo-xumo oo iyana ah qodob musuq-maasuqa ka mid ah. Madaxweyne Axmed Maxamuud laftiisa mar uu ahaa Wasiirka Maaliyadda ayaa maalin ii yeedhay waxaanu iga codsaday in aan wadnihiisa baadho. Markii aan u sheegay in uu wadnihiisu fiican yahayna, wuxu aniga iyo ninkii ii geeyey noo sheeegay in ay shakiga wadna-xanuunka ku abuurtay naxdinta subax walba joogtada ah ee ay sababto hor-fadhiga ay xafiiska u sii hor fadhiyaan dadka intii ugu mudnayd ee aad inankaaga curad siin lahayd oo markaa waxaan la tahli karin doonaya.

Dhinac kale markaana ka eego waxaan is-leeyahay in badan ayaa aamminsan in xilalka sare ee qaranku ay yihiin kuwo loo tago si hantida qaranka looga hodmo, dad badan oo bukaannada xidhiidhka ila leh ah ama dadka ehelkooda ah ee wadaa waxay igu yidhaahdaan shaqadaadan baa kaaga wanaagsan, waxaan dareemaa in ay igala xishoodeen iimaan la’aan baa ku haysee adoo shaqo xalaal ah oo kugu filan haysta maxaad u doonatay meel wax laga lunsanayo, dadka kale ee aan waxba hayn waaba loogu garaabayaaye. Dadka qaar waan isku dayaa in aan qanciyo, qaarna waxaan si gaaban u idhaa waa run. Fikradahaa qaldan ee aan kor ku soo sheegay waxay u baahan yihiin in bushadu dib isaga saxdo hadday rabto dawlad wanaagsan, waayo dawladdu dadka ayay ka timaaddaa.

Aan ku soo dhawaado ujeeddada maqaalkaygan oo ay igu dhalisay khudbaddii distuuriga ahayd ee Madaxweyne Siilaanyo u jeediyey labada Gole- qaran 11/01/2016. Mar uu ka hadlayey eedaynta mucaaradku ku eedeeyo dawladdiisa musuqa, wuxu yidhi:

“Mudanayaal iyo Marwooyin, musuq-maasuqa iyo maamul-xumidu waa musiibooyinka ugu waaweyn ee ragaadiya horumarka, himilooyinka, hannaanka- dawladnimo ee qaran higsanayo. Sidaa darteed, xukuumaddaydu waxay dagaal adag oo joogto ah kula jirtaa sidii dalka looga dabar-goyn lahaa musaqa iyo maamul-xumida. Qaar ka mid ah siyaasiyiinta mucaaridka, waxaan ka maqlaa, iyagoo maamulkayga ku eedaynaya arrimahaas. Waxaan aaminsanahay in hadaladdaasi yihiin dacaayado iyo deelqaaf cadaaladda ka durugsan, isla markaana aan xaqiiqo ku dhisnayn.”

Waa yahay, bal hadda aan dib inoogu yara celiyo khudbaddiisii ugu horraysay ee dastuuriga ahayd ee 2011kii. Wuxu yidhi, Madaxweynuhu:

“Mudanayaal iyo Marwooyin, waxan jecelahay in aan khudbaddayda maanta ku soo bandhigo muddadii gaabnayd ee aan xilka hayey caqabadihii xukuumaddaydu la kulantay, wixii u qabsoomay iyo waxyaabaha u qorshaysan in ay qabato sannadkan cusub ee 2011ka.

Duruufaha aanu dhaxalnay:

Hadaba, si aad u fahantaan arrimahan waxaan marka hore dul-mar kooban ku samaynayaa duruufaha adag ee maamulkayga la kawsaday:

Khasnad madhan oo ay dul hoganayaan deymo xad-dhaaf ah oo dhan 70 billyan oo shillinka Somaliland ah una dhiganta 12 million oo doollar. lacagtaas oo isugu jirtay:

· Afar bilood oo mushahar ah oo aanay shaqaaluhu qaadan,

· Kharash dowladeed sida: shidaal, dayac-tir, is-gaadhsiin, nal, biyo iwm oo aan la bixinin. Taas oo ay dheereyd lacagtii dalka u taallay Baanka Dhexe oo dhan in ku dhaw kow iyo toban bilyan oo shilin (Sl.Sh:10,916,443,202) iyo in ka badan laba milyan oo doollar ($2,002,864), oo la waayey. Duruufahaa adagi waxay shaqaalaha dhaxalsiiyeen in aanay shaqayn wax ka badan 3

saacadood maalintii. Waxa intaa dheeraa maamul-xumo, musuq-maasuq baahsan, kala-danbeyn la’aan ragaadisey habsami-u-socodka hawlaha Qaranka.

· Waxaanu dhaxalnay hantidii danta guud oo la xalaashaday. Haddaba si aannu wax uga qabanno maamul-xumadaa iyo musuq-maasuqaa baahsan, Hanti Dhawrka Qaranka waxaanu siinnay awood buuxda iyo madax-bannaani ay meel walba ku baadhi karaan. Sidaas oo kale waxaanu abuuray Guddida Maamul-wanaagga iyo la-dagaallanka musuq-maasuqa oo iyana aanu awood buuxda siinay.”

Haddaba musuqaa iyo maamul-xumadaa uu Madaxweynuhu ku sheegay in uu dhaxlay khudbaddiisii dastuuriga ahayd ee koowaad isla markaana uu tilmaamay sidii uu wax uga qaban doono, Madaxweynuhu dib uguma soo hadal- qaadin, waxa uga qabsoomay iyo waxaan uga qabsoominba, khudbadihiisii dastuuriga ahaa ee 2012kii, 2013kii, 2014kii iyo 2015kii. Khudbaddan 2016ka qudheeda waxa soo hadal-qaadkiisa kelliftey madax-xanuunka hadallada mucaaridka ee ku wajahan musuqa. Sidaa darteed kol haddii aan la inoo sheegin wixii laga qabtay iyo la-dagaallanka musuqa inta xabsi u gashay ama ku xil- wayday, waxay u ekaanaysaa in musuqu noqday shaydaan la naaray markay dawladda Kulmiye timidba, waaryaadha waa nimanka, waxaasaa buurud ah! Oo maxay ahayd dabayshaa caafimaad ee inna martay? Hadda shaqaalaha iyo madaxdooduba waa kuwii hore u joogay ee malaa’iig lama keenin, waxa la beddelay uun waa Agaasimayaaashii Guud iyo Wasiirradii oo badankoodu ka ilka kulul kuwii hore, marka laga reebo in faro-ku-tiris ah oo xalaal ah oo aan dhigoodba la heli karin oo qaarna weli joogaan qaarna ka tegeen.

Hawl yar-yari! Ma sidaas dhibta yar ayaa dagaal musuq-maasuq looga guulaystaa? Oo dagaalka musuqu sanqadh yaraa! Hadday run tahay in sidaa fudud dawladdu ugu guulaysatay aafadan caalamiga ah ee haysata dunida horumartay iyo ta higsanaysaba, waxay ila tahay in aynu dunida ‘siminaar’ u furno illeyn guulaha la tijaabiyey waa la wadaagaaye.

La soco qaybta labaad

MADAXWEYNE AAN DUNIDA KU TABA-BARNO SIDA UGU FUDUD EE LOOGA GUULEYSTO MUSUQA" Qalinkii Dr. Xussen Muxumed Maxamed

MADAXWEYNE: “AAN DUNIDA KU TABABARNO SIDA FUDUD EE LOOGA GUULAYSTO MUSUQA.”QALINKA:
DR. XUSEEN MUXUMED MAXAMED

Madaxweyne: “Aan Dunida Ku Tababarno Sida Fudud Ee Looga Guulaysto Musuqa.”Qalinka:Dr. Xuseen Muxumed Maxamed





Soomaalida badankeedu marka dhinac laga eego xaaraan culus uma taqaan boobka hanti la wada leeyahay, gaar ahaan ta dawladda. Waxaan is-leeyahay waxa u sabab ah dhaqankoodii hore oo aanay ku jirin xoolo la yidhaa ha la wada ilaashado dadkay ka dhexeeyaan e’; waxay se yaqaanneen xoolahaaga ilaasho. Waxaan sidaa u leeyahay had iyo jeer waxaad arkaysaa in inta badan bulshadu

inteeda u mudan gaar ahaan, ay madaxda dawladda ka codsanayaan in qof mushahar dawladeed qaata la geeyo meel wax laga lunsan karo, waxa kaloo aad arkaysaa iyaga oo hareeraha ka socda mid la wada og yahay in aanu beerrey reebayn oo xil qaran la doonaya.

Markii xilka-qaran la ii magacaabay ayaan u guuray guri fooq ah, waxaan u haystay in kirada guryaha Wasiirrada dawladdu bixiso, illeyn sidaaba ma aha e’ miisaaniyaddaba kuma jirto kiro guri, nasiib wanaagse waxaan shaqaysan jirey subaxa hore 5:30- 7:30. Waxan xasuustaa qof qaraabadayda ah oo inta uu gurigii cusbaa igu soo booqday igu yidhi waa in aad kaas oo kale ka dhisataa. Xumaantayda ma rabin qofkaasi isaga aragtidiisa, laakiin wuxuu is-lahaa taagga yaanay talo seegin. Markii xilka la iga qaadayna qaar baa lahaa waar bagaa la eryey is-na wax kama qabsan innagana wax inoogama qaban e’.

Had iyo jeer waxaad arkaysaa xafiisyada Wasiirrada oo la hor dhooban yahay, dadkaasi badidoodu waa shaxaad-tag, kama rabaan jeebka Wasiirka waxay se rabaan in lacag ama shidaal Wasaaraddaasi leedahay laga siiyo, waxaana u soo gudba xafiiska Wasiirka inta haybad iyo waji ay ku soo dhaafaan leh xog-haynta iyo askariga xafiisyada qaaarkood hor taagan. Arrintaasi waxay marar badan kelliftaa in Wasiirradu xafiisyadooda ka meeraystaan, halkaasna ay ka dhalato shaqo-xumo oo iyana ah qodob musuq-maasuqa ka mid ah. Madaxweyne Axmed Maxamuud laftiisa mar uu ahaa Wasiirka Maaliyadda ayaa maalin ii yeedhay waxaanu iga codsaday in aan wadnihiisa baadho. Markii aan u sheegay in uu wadnihiisu fiican yahayna, wuxu aniga iyo ninkii ii geeyey noo sheeegay in ay shakiga wadna-xanuunka ku abuurtay naxdinta subax walba joogtada ah ee ay sababto hor-fadhiga ay xafiiska u sii hor fadhiyaan dadka intii ugu mudnayd ee aad inankaaga curad siin lahayd oo markaa waxaan la tahli karin doonaya.

Dhinac kale markaana ka eego waxaan is-leeyahay in badan ayaa aamminsan in xilalka sare ee qaranku ay yihiin kuwo loo tago si hantida qaranka looga hodmo, dad badan oo bukaannada xidhiidhka ila leh ah ama dadka ehelkooda ah ee wadaa waxay igu yidhaahdaan shaqadaadan baa kaaga wanaagsan, waxaan dareemaa in ay igala xishoodeen iimaan la’aan baa ku haysee adoo shaqo xalaal ah oo kugu filan haysta maxaad u doonatay meel wax laga lunsanayo, dadka kale ee aan waxba hayn waaba loogu garaabayaaye. Dadka qaar waan isku dayaa in aan qanciyo, qaarna waxaan si gaaban u idhaa waa run. Fikradahaa qaldan ee aan kor ku soo sheegay waxay u baahan yihiin in bushadu dib isaga saxdo hadday rabto dawlad wanaagsan, waayo dawladdu dadka ayay ka timaaddaa.

Aan ku soo dhawaado ujeeddada maqaalkaygan oo ay igu dhalisay khudbaddii distuuriga ahayd ee Madaxweyne Siilaanyo u jeediyey labada Gole- qaran 11/01/2016. Mar uu ka hadlayey eedaynta mucaaradku ku eedeeyo dawladdiisa musuqa, wuxu yidhi:

“Mudanayaal iyo Marwooyin, musuq-maasuqa iyo maamul-xumidu waa musiibooyinka ugu waaweyn ee ragaadiya horumarka, himilooyinka, hannaanka- dawladnimo ee qaran higsanayo. Sidaa darteed, xukuumaddaydu waxay dagaal adag oo joogto ah kula jirtaa sidii dalka looga dabar-goyn lahaa musaqa iyo maamul-xumida. Qaar ka mid ah siyaasiyiinta mucaaridka, waxaan ka maqlaa, iyagoo maamulkayga ku eedaynaya arrimahaas. Waxaan aaminsanahay in hadaladdaasi yihiin dacaayado iyo deelqaaf cadaaladda ka durugsan, isla markaana aan xaqiiqo ku dhisnayn.”

Waa yahay, bal hadda aan dib inoogu yara celiyo khudbaddiisii ugu horraysay ee dastuuriga ahayd ee 2011kii. Wuxu yidhi, Madaxweynuhu:

“Mudanayaal iyo Marwooyin, waxan jecelahay in aan khudbaddayda maanta ku soo bandhigo muddadii gaabnayd ee aan xilka hayey caqabadihii xukuumaddaydu la kulantay, wixii u qabsoomay iyo waxyaabaha u qorshaysan in ay qabato sannadkan cusub ee 2011ka.

Duruufaha aanu dhaxalnay:

Hadaba, si aad u fahantaan arrimahan waxaan marka hore dul-mar kooban ku samaynayaa duruufaha adag ee maamulkayga la kawsaday:

Khasnad madhan oo ay dul hoganayaan deymo xad-dhaaf ah oo dhan 70 billyan oo shillinka Somaliland ah una dhiganta 12 million oo doollar. lacagtaas oo isugu jirtay:

· Afar bilood oo mushahar ah oo aanay shaqaaluhu qaadan,

· Kharash dowladeed sida: shidaal, dayac-tir, is-gaadhsiin, nal, biyo iwm oo aan la bixinin. Taas oo ay dheereyd lacagtii dalka u taallay Baanka Dhexe oo dhan in ku dhaw kow iyo toban bilyan oo shilin (Sl.Sh:10,916,443,202) iyo in ka badan laba milyan oo doollar ($2,002,864), oo la waayey. Duruufahaa adagi waxay shaqaalaha dhaxalsiiyeen in aanay shaqayn wax ka badan 3

saacadood maalintii. Waxa intaa dheeraa maamul-xumo, musuq-maasuq baahsan, kala-danbeyn la’aan ragaadisey habsami-u-socodka hawlaha Qaranka.

· Waxaanu dhaxalnay hantidii danta guud oo la xalaashaday. Haddaba si aannu wax uga qabanno maamul-xumadaa iyo musuq-maasuqaa baahsan, Hanti Dhawrka Qaranka waxaanu siinnay awood buuxda iyo madax-bannaani ay meel walba ku baadhi karaan. Sidaas oo kale waxaanu abuuray Guddida Maamul-wanaagga iyo la-dagaallanka musuq-maasuqa oo iyana aanu awood buuxda siinay.”

Haddaba musuqaa iyo maamul-xumadaa uu Madaxweynuhu ku sheegay in uu dhaxlay khudbaddiisii dastuuriga ahayd ee koowaad isla markaana uu tilmaamay sidii uu wax uga qaban doono, Madaxweynuhu dib uguma soo hadal- qaadin, waxa uga qabsoomay iyo waxaan uga qabsoominba, khudbadihiisii dastuuriga ahaa ee 2012kii, 2013kii, 2014kii iyo 2015kii. Khudbaddan 2016ka qudheeda waxa soo hadal-qaadkiisa kelliftey madax-xanuunka hadallada mucaaridka ee ku wajahan musuqa. Sidaa darteed kol haddii aan la inoo sheegin wixii laga qabtay iyo la-dagaallanka musuqa inta xabsi u gashay ama ku xil- wayday, waxay u ekaanaysaa in musuqu noqday shaydaan la naaray markay dawladda Kulmiye timidba, waaryaadha waa nimanka, waxaasaa buurud ah! Oo maxay ahayd dabayshaa caafimaad ee inna martay? Hadda shaqaalaha iyo madaxdooduba waa kuwii hore u joogay ee malaa’iig lama keenin, waxa la beddelay uun waa Agaasimayaaashii Guud iyo Wasiirradii oo badankoodu ka ilka kulul kuwii hore, marka laga reebo in faro-ku-tiris ah oo xalaal ah oo aan dhigoodba la heli karin oo qaarna weli joogaan qaarna ka tegeen.

Hawl yar-yari! Ma sidaas dhibta yar ayaa dagaal musuq-maasuq looga guulaystaa? Oo dagaalka musuqu sanqadh yaraa! Hadday run tahay in sidaa fudud dawladdu ugu guulaysatay aafadan caalamiga ah ee haysata dunida horumartay iyo ta higsanaysaba, waxay ila tahay in aynu dunida ‘siminaar’ u furno illeyn guulaha la tijaabiyey waa la wadaagaaye.

La soco qaybta labaad

RIYADII MIDAWGII SOOMAALI-WEYN EE SUURTO GELI WEYDAY!!!

RIYADII MIDAWGII SOMAALI-WEYN EE  SUURTO-GELI WAYDAY


Aduunyada waxa ka socda tartano nololeed. Tartanadaas oo ah kuwo qaarad, dal, gobol, tuulo iyo degmo waloo caalamka ka tirsani ay kula tartamayso qayrkeed dhinaca diinta, afka, magaca, hidaha, dhaqanka iyo sooyaalka taariikheed ee goonida u ah rabtana sidii ay kor ugu qaadi lahayd mar walbana mudnaanta, magaca iyo wanaaga muuqda ee nolosha waayaheeda ku lifaaqan ay u kasban lahayd.

Hadaba Soomaali hadaynu nahay maanta iyada oo aynu waayaha iyo waxa aduunka ka socda u wada war hayno dhamaanteena aynu goob joog u wada nahay kaalinta liidata ee aynu kaga jirno nolosha iyo sidaynu u seegnay sumcadii iyo karaamadii ay umadi dunida guudkeeda ku joogi jirtay gondaheenana colaad, dagaal, dulmi, duudsi, xumaan iyo gedaadid wanaag loogu daw galay oo taariikh aan wanaagsanayn maanta meel walba laynaga dhigay, wajigeenuna tilmaamayo inaynu ka qadnay taladii iyo tusaalihii aynu caalamka maanta ku lahayn, waxa la doonayaa in sidan si dhaanta talo toosan looga qaato balse aan lagu sii jirin.

Noloshuna sideedaba way balaadhantahay balse waxay tix raacdaa hadba sida bilawgeedu yahay. Hadaba taariikh iyo sooyaal ayaynu leenahay bal hadii aynu dib u jaleecno waxa jirtay sanadkii 1960kii Somaliland iyo Somalia oo ka mid ahaa shantii Somali ay midoobeen calan qudha iyo dawladnimana wada yeesheen si horseed ay ugu noqdaan midawgii Somaliweyn oo ka koobnaa (Somaliland, Somalia, Djibouti, NFD iyo Kilidhka shanaad); balse markaa Djibouti Faransiisku gumaysanayay, NFD sidoo kale Ingiriisku gumaysi kooto ah ku haystay, Ismaamulkii Kilidh-ka shanaad ee Soomaalidana uu Ingiriisku sanadkii 1954kii saxeexay inay dhul Ethiopia ka mid ah tahay. Si kastaba ha ahaatee sanadkii 1963kii ayaa dalka Kenya Xornimadeedii heshay; NFD oo ingiriisku gumaysi ku haystayna waxa uu wakhtigaa ku daray dalka Kenya oo uu u saxeexay inay tahay gobol dalkaa ka mid ah. Iyada oo halkaa maraysa midawgii Somaliweyna NFD ay seegtay oo ay ku abtirsatay gobol ka mid ah Kenya, ayaa sanadku markuu ahaa 1977kii waxa dhacay laba arimood oo kala ahaa; Faransiiska oo siiyay istiqaaladii dalka Djibouti iyo dagaalkii Somalia ay ku qaaday dalka Ethiopia ee la rabay in lagu soo xoreeyo dalkii Soomaaliyeed ee Kilidhka shanaad. Hadaba dagaalkaas waa la ogaa caalamku siduu ugu hiiliyay dawlada Ethiopia, taasoo aynu ku seegnay xorayntii Kilidhka shanaad; dhanka kalena aynu seegnay Djibouti oo iyana Somaliweyn ku abtirsata sidii laga sugayay balse uga adkaysatay ka dib markii ay aragtay isla wakhtigaa maamul xumadii iyo colaadii soo ifbaxday ee taliskii markaa haystay uu kula kacay umada.

Hadaba Somaliweyn oo wakhtigaa midawgeedu ku koobnaa Somaliland iyo Somalia, saddexdii dal ee Djibouti, NFD iyo Kilidhka shanaadna ay suurtoobi wayday in ay ku abtirsadaan midawgii Somaliweyn oo biir ku ahayd shanta dal balse aan taabo galin; dhamaana la ogaa cadaawadii iyo colaadii ba'nayd ee ka dhalatay midaw raadiskaa iyo qabiilaysigii saamaynta ku yeeshay xasuuqyo iyo xabaalid loo gaysto beelo ka tirsanaa dalkii markii hore midawga u heelanaa ee Somaliland; wakhtigaana loo yiqiinay gobolada woqooyi ee Somalia oo maamulkii markaa talada dalka haystay uu go'aano badan oo ka dhana qawmiyadaa gaadhay, ka dibna markii dambe ee colaadii sii badatay ay dhaceen dagaalo gumaysiga taliska lagaga soo horjeedo oo Somaliland ay ku raadinaysay xoriyadeedii ka luntay 1960kii; isla markaana sanadkii 1991kii ay labadaa dawladood ku kala baxaan calankii iyo dawladnimadii ay wada haysteen oo Somaliland u ahayd sanadkii ay xoriyadeedii kala soo noqotay Somalia.

Wakhtigan maanta la joogo waxaan la yaabaa dadka go'aankoodu yahay in shantii Somaliweyn la mideeyo; iyada oo wakhtigaa hore midawgoodu suurto gal noqon waayay colaado iyo cadaawado farabadanina soo kala dhexmareen. Ma aaminsani maanta inay Somaliweyn isku soo noqon doonto, hadii go'aankaa Somaliweyn la daba socdana waxa aan hubaa inay colaada dhextaala umada Soomaaliyeed ay intan kasii badanayso. Ilmaha dambe ee dhalan doonaana uu colaadan tu kasii daran ku garaadsan doono oo uu isna halkaa ka sii wadi doono.

Hadaba sharafta Soomaalidu waxay maanta kusoo noqon karaysaa iyada oo shantii dal (Somaliland, Somalia, Djibouti, NFD iyo Kilidhka shanaad) ee markii hore la kala ahaa lagu kala joogo; waxana ay maslaxad u tahay magaca Soomaali oo sidaan hore usoo sheegay aduunwaynaha laga aaminsanyahay argagixiso, gaajo, guluf, colaad socota iyo dad dagaal ku waabariista waagii yimaadaba.

Dhanka kale sharafta Soomaali maanta waxay kusoo noqon karaysaa iyada oo la isu tanaasulo oo xiqdiga iyo xaasidnimada meesha laga saaro, dadka inta tashatayna loo huro fikir iyo ficilba oo waxay dalbanayaan aan laga horjoogsan. Somalia oo maanta ah dal aduunka kaga magac doonata midaynta Somaliweyn balse aan awood u lahayn, waxaan u sheegayaa inay ka taliso aayaha dambe oo ay walaalahood Somaliland maanta aqoonsiga ay ka dalbanayaan u saxeexdo uguna hambayso sidii ay markii hore ugu liseen ee ay ugu hanka waynaayeen dawlad Somaliweyn ku midawdo ee ay dawladnimadoodii ingiriisku siiyay uga doorbideen Soomaalinimada iyo dugsiga dadkaa ay isku diinta yihiin.

Walaalaha Somaliland waa dad wanaagsan oo aad u calool furan, waxa aan maanta hubaa hadii Somalia ay siiso aqoonsiga ay ka hor taagantahay in ay iyaguna ku gargaari doonaan cudud xoogan oo ay kaga saarto wixii argagixiso ah ee aaya tiray dalka Somalia; nabadna ka dhalin doonaan oo ay halkaa ka bilaabmi doonto walaaltinimo iyo laba wadan oo aduunwaynaha isugu jecel, jaar ah isku diina isku dhaqana isku afna ah oo xuduudi ka dhaxayso; mabda'ooduna ahaado inay wada dufaacdaan diintooda oo aan gaaladu u haad helin. Lkiin Somalia hadii ay rabto inay colaadu sii xoogaysato waa hadii ay maanta walaalahood ka hor joogaansadaan waxay ka doonayaan, hadii ay walaalnimo iyo shan Somaliweyn oo sabanada dambe markay colaadu tirtiranto midooba ay rabtana waa hadii ay walaalahood siiyaan waxa ay maanta ka tabanayaan oo gabigeeduba ah sidii ay 60kii ugu liseen inay ugu hambeeyaan oo ay u qiraan dawladnimadooda iyo horumarka ay ku talaabsadeen, aqoonsigana ku dhawaaqaan.

Maanta Reer galbeedku waxay dagaal hoose kula jiraan diinta Islam-ka iyo inta ku abtirsata Muslim sidii ay u baabiin lahaayeen, taasoo maantana dagaalka Somalia ka socda ee mudadaa 25ka sanadood ah ay ka dambeeyeen dawladahaa waawayni oo aan hubo hadii uu caqliga Somalidu taliyo in laga gudbi doono heerkaa colaadeed iyo burburkaa wadamada qaar ka taagan oo loo gudbi doono heer maslaxad u ah diinteena oo dhamaan aynu wada dufaacano magaca inaga dhaxeeya ee Soomaali; aakhirkana aynu u dayno caruurteena dambe marka ay wanaaga ku garaadsadaan inay iyagu heshiiyaan oo ay Somaliweyn isla afgartaan.

Guntii iyo gabagabadii hadalkayga waxaan raacinayaa inay dalalka Soomaalidu taageeraan qadiyada iyo jiritaanka Somaliland oo ay ka kow tahay Somalia si ay inoogu rumoobaan intaa aan kor kusoo sheegay Marka ay sidaasi dhacdo waxaan hubaa Somaliland hadii loo saxeexo aqoonsiga sidaan kor kusoo xusay inay cudud dhaqaale, fikir iyo ficilba gashan doonto dalka Somalia oo ay nabad ka dhalin doonaan.
Somaliland iyana waxaan odhanayaa ka gacan-siiya walaalihiina somaaliyeed siday aayahooda uga tashan lahaayeen una mari lahaayeen dariiqaad horumarka ku gaadheen, iyaguna wax ha idinka bartaan.
Hana laga daayo digashada iyo sida ay maanta u muuqato ee ah.
WAA LAGU DIGTAA RUUX HADUU KUU DARAAN JIRAYE BAL DAYAAY WADAADKII WAA KAA SII DABAYSHADE!!!!!

Ka maanta arimaheena gacanta ku hayaa waa ilaahay; waxaan ka baryayaa inuu inaga yeelo mar walba kuwii diintooda dhinac ka wada dufaacda ee aan iyagu ka gudbin xuduuda Islam-nimo ee qiraysa inaan qof Muslim ah lagu dilin xaqdaro. Waxaan ilaahay inooga baryayaa inuu inaga yeelo kuwii wax isu ogolaada balse aanu xisti kala daadin libinta ay hanteen. Alle ha isu keen soo hadeeyo oo ha inaga yeelo shan daloo xuduud wada leh horumar iyo hor u socodka midkeen gaadhaana ina wada farxad galiyo.

Allaa Mahad Leh

W/Q. mohamed mahad muhumed (mmm)


E-mail. Mbidixo@hotmail.com

RIYADII MIDAWGII SOOMAALI-WEYN EE SUURTO GELI WEYDAY!!!

RIYADII MIDAWGII SOMAALI-WEYN EE  SUURTO-GELI WAYDAY


Aduunyada waxa ka socda tartano nololeed. Tartanadaas oo ah kuwo qaarad, dal, gobol, tuulo iyo degmo waloo caalamka ka tirsani ay kula tartamayso qayrkeed dhinaca diinta, afka, magaca, hidaha, dhaqanka iyo sooyaalka taariikheed ee goonida u ah rabtana sidii ay kor ugu qaadi lahayd mar walbana mudnaanta, magaca iyo wanaaga muuqda ee nolosha waayaheeda ku lifaaqan ay u kasban lahayd.

Hadaba Soomaali hadaynu nahay maanta iyada oo aynu waayaha iyo waxa aduunka ka socda u wada war hayno dhamaanteena aynu goob joog u wada nahay kaalinta liidata ee aynu kaga jirno nolosha iyo sidaynu u seegnay sumcadii iyo karaamadii ay umadi dunida guudkeeda ku joogi jirtay gondaheenana colaad, dagaal, dulmi, duudsi, xumaan iyo gedaadid wanaag loogu daw galay oo taariikh aan wanaagsanayn maanta meel walba laynaga dhigay, wajigeenuna tilmaamayo inaynu ka qadnay taladii iyo tusaalihii aynu caalamka maanta ku lahayn, waxa la doonayaa in sidan si dhaanta talo toosan looga qaato balse aan lagu sii jirin.

Noloshuna sideedaba way balaadhantahay balse waxay tix raacdaa hadba sida bilawgeedu yahay. Hadaba taariikh iyo sooyaal ayaynu leenahay bal hadii aynu dib u jaleecno waxa jirtay sanadkii 1960kii Somaliland iyo Somalia oo ka mid ahaa shantii Somali ay midoobeen calan qudha iyo dawladnimana wada yeesheen si horseed ay ugu noqdaan midawgii Somaliweyn oo ka koobnaa (Somaliland, Somalia, Djibouti, NFD iyo Kilidhka shanaad); balse markaa Djibouti Faransiisku gumaysanayay, NFD sidoo kale Ingiriisku gumaysi kooto ah ku haystay, Ismaamulkii Kilidh-ka shanaad ee Soomaalidana uu Ingiriisku sanadkii 1954kii saxeexay inay dhul Ethiopia ka mid ah tahay. Si kastaba ha ahaatee sanadkii 1963kii ayaa dalka Kenya Xornimadeedii heshay; NFD oo ingiriisku gumaysi ku haystayna waxa uu wakhtigaa ku daray dalka Kenya oo uu u saxeexay inay tahay gobol dalkaa ka mid ah. Iyada oo halkaa maraysa midawgii Somaliweyna NFD ay seegtay oo ay ku abtirsatay gobol ka mid ah Kenya, ayaa sanadku markuu ahaa 1977kii waxa dhacay laba arimood oo kala ahaa; Faransiiska oo siiyay istiqaaladii dalka Djibouti iyo dagaalkii Somalia ay ku qaaday dalka Ethiopia ee la rabay in lagu soo xoreeyo dalkii Soomaaliyeed ee Kilidhka shanaad. Hadaba dagaalkaas waa la ogaa caalamku siduu ugu hiiliyay dawlada Ethiopia, taasoo aynu ku seegnay xorayntii Kilidhka shanaad; dhanka kalena aynu seegnay Djibouti oo iyana Somaliweyn ku abtirsata sidii laga sugayay balse uga adkaysatay ka dib markii ay aragtay isla wakhtigaa maamul xumadii iyo colaadii soo ifbaxday ee taliskii markaa haystay uu kula kacay umada.

Hadaba Somaliweyn oo wakhtigaa midawgeedu ku koobnaa Somaliland iyo Somalia, saddexdii dal ee Djibouti, NFD iyo Kilidhka shanaadna ay suurtoobi wayday in ay ku abtirsadaan midawgii Somaliweyn oo biir ku ahayd shanta dal balse aan taabo galin; dhamaana la ogaa cadaawadii iyo colaadii ba'nayd ee ka dhalatay midaw raadiskaa iyo qabiilaysigii saamaynta ku yeeshay xasuuqyo iyo xabaalid loo gaysto beelo ka tirsanaa dalkii markii hore midawga u heelanaa ee Somaliland; wakhtigaana loo yiqiinay gobolada woqooyi ee Somalia oo maamulkii markaa talada dalka haystay uu go'aano badan oo ka dhana qawmiyadaa gaadhay, ka dibna markii dambe ee colaadii sii badatay ay dhaceen dagaalo gumaysiga taliska lagaga soo horjeedo oo Somaliland ay ku raadinaysay xoriyadeedii ka luntay 1960kii; isla markaana sanadkii 1991kii ay labadaa dawladood ku kala baxaan calankii iyo dawladnimadii ay wada haysteen oo Somaliland u ahayd sanadkii ay xoriyadeedii kala soo noqotay Somalia.

Wakhtigan maanta la joogo waxaan la yaabaa dadka go'aankoodu yahay in shantii Somaliweyn la mideeyo; iyada oo wakhtigaa hore midawgoodu suurto gal noqon waayay colaado iyo cadaawado farabadanina soo kala dhexmareen. Ma aaminsani maanta inay Somaliweyn isku soo noqon doonto, hadii go'aankaa Somaliweyn la daba socdana waxa aan hubaa inay colaada dhextaala umada Soomaaliyeed ay intan kasii badanayso. Ilmaha dambe ee dhalan doonaana uu colaadan tu kasii daran ku garaadsan doono oo uu isna halkaa ka sii wadi doono.

Hadaba sharafta Soomaalidu waxay maanta kusoo noqon karaysaa iyada oo shantii dal (Somaliland, Somalia, Djibouti, NFD iyo Kilidhka shanaad) ee markii hore la kala ahaa lagu kala joogo; waxana ay maslaxad u tahay magaca Soomaali oo sidaan hore usoo sheegay aduunwaynaha laga aaminsanyahay argagixiso, gaajo, guluf, colaad socota iyo dad dagaal ku waabariista waagii yimaadaba.

Dhanka kale sharafta Soomaali maanta waxay kusoo noqon karaysaa iyada oo la isu tanaasulo oo xiqdiga iyo xaasidnimada meesha laga saaro, dadka inta tashatayna loo huro fikir iyo ficilba oo waxay dalbanayaan aan laga horjoogsan. Somalia oo maanta ah dal aduunka kaga magac doonata midaynta Somaliweyn balse aan awood u lahayn, waxaan u sheegayaa inay ka taliso aayaha dambe oo ay walaalahood Somaliland maanta aqoonsiga ay ka dalbanayaan u saxeexdo uguna hambayso sidii ay markii hore ugu liseen ee ay ugu hanka waynaayeen dawlad Somaliweyn ku midawdo ee ay dawladnimadoodii ingiriisku siiyay uga doorbideen Soomaalinimada iyo dugsiga dadkaa ay isku diinta yihiin.

Walaalaha Somaliland waa dad wanaagsan oo aad u calool furan, waxa aan maanta hubaa hadii Somalia ay siiso aqoonsiga ay ka hor taagantahay in ay iyaguna ku gargaari doonaan cudud xoogan oo ay kaga saarto wixii argagixiso ah ee aaya tiray dalka Somalia; nabadna ka dhalin doonaan oo ay halkaa ka bilaabmi doonto walaaltinimo iyo laba wadan oo aduunwaynaha isugu jecel, jaar ah isku diina isku dhaqana isku afna ah oo xuduudi ka dhaxayso; mabda'ooduna ahaado inay wada dufaacdaan diintooda oo aan gaaladu u haad helin. Lkiin Somalia hadii ay rabto inay colaadu sii xoogaysato waa hadii ay maanta walaalahood ka hor joogaansadaan waxay ka doonayaan, hadii ay walaalnimo iyo shan Somaliweyn oo sabanada dambe markay colaadu tirtiranto midooba ay rabtana waa hadii ay walaalahood siiyaan waxa ay maanta ka tabanayaan oo gabigeeduba ah sidii ay 60kii ugu liseen inay ugu hambeeyaan oo ay u qiraan dawladnimadooda iyo horumarka ay ku talaabsadeen, aqoonsigana ku dhawaaqaan.

Maanta Reer galbeedku waxay dagaal hoose kula jiraan diinta Islam-ka iyo inta ku abtirsata Muslim sidii ay u baabiin lahaayeen, taasoo maantana dagaalka Somalia ka socda ee mudadaa 25ka sanadood ah ay ka dambeeyeen dawladahaa waawayni oo aan hubo hadii uu caqliga Somalidu taliyo in laga gudbi doono heerkaa colaadeed iyo burburkaa wadamada qaar ka taagan oo loo gudbi doono heer maslaxad u ah diinteena oo dhamaan aynu wada dufaacano magaca inaga dhaxeeya ee Soomaali; aakhirkana aynu u dayno caruurteena dambe marka ay wanaaga ku garaadsadaan inay iyagu heshiiyaan oo ay Somaliweyn isla afgartaan.

Guntii iyo gabagabadii hadalkayga waxaan raacinayaa inay dalalka Soomaalidu taageeraan qadiyada iyo jiritaanka Somaliland oo ay ka kow tahay Somalia si ay inoogu rumoobaan intaa aan kor kusoo sheegay Marka ay sidaasi dhacdo waxaan hubaa Somaliland hadii loo saxeexo aqoonsiga sidaan kor kusoo xusay inay cudud dhaqaale, fikir iyo ficilba gashan doonto dalka Somalia oo ay nabad ka dhalin doonaan.
Somaliland iyana waxaan odhanayaa ka gacan-siiya walaalihiina somaaliyeed siday aayahooda uga tashan lahaayeen una mari lahaayeen dariiqaad horumarka ku gaadheen, iyaguna wax ha idinka bartaan.
Hana laga daayo digashada iyo sida ay maanta u muuqato ee ah.
WAA LAGU DIGTAA RUUX HADUU KUU DARAAN JIRAYE BAL DAYAAY WADAADKII WAA KAA SII DABAYSHADE!!!!!

Ka maanta arimaheena gacanta ku hayaa waa ilaahay; waxaan ka baryayaa inuu inaga yeelo mar walba kuwii diintooda dhinac ka wada dufaacda ee aan iyagu ka gudbin xuduuda Islam-nimo ee qiraysa inaan qof Muslim ah lagu dilin xaqdaro. Waxaan ilaahay inooga baryayaa inuu inaga yeelo kuwii wax isu ogolaada balse aanu xisti kala daadin libinta ay hanteen. Alle ha isu keen soo hadeeyo oo ha inaga yeelo shan daloo xuduud wada leh horumar iyo hor u socodka midkeen gaadhaana ina wada farxad galiyo.

Allaa Mahad Leh

W/Q. mohamed mahad muhumed (mmm)


E-mail. Mbidixo@hotmail.com

MAXAAD KA TAQAAN SHINBIRKA GUUGUULE

Guuguule waaa shinbir ka mid ah kuwa ugu caansan  geyiga soomaaliyeed iyo dhulalka carbeed, guuguuluhu wuxuu ka mid ahaa ciidamadii nebi sulaymaan (as) u adeegi jiray, guuguulaha waxaa illaahay hibo u siiyay inuu sahamiyo ama ogaado qadhaabka dhulka hoostiisa ku jira sida xayawaanada yar-yar ee shinbiruhu badanaaba quutaan isagoo isticmaalaya dhegihiisa aad u feejigan, kuna dhego-dhegaynaya hadba halkuu quud kala soo bixi karo illaahayna awood u siiyay inuu maqlo shanqada xayawaanka uu ugaadhsado sida dirxiga dhulka ku hoos nool.
Shinbirka guuguulaha waxay soomaalidu u taqaan shinbirka colaada, ama inuu yahay mid Guhaan oo sii sheega wax soo socda sidoo kalana ka faalooda xaajo markaas taagan.
Waa kii abwaankii soomaaliyeeed yidhi isgagoo la hadlaaya guuguule geed uu hadhsanayey korkiisa ku taagnaa xili abaar xumi jirtay.

Abwaan. Ismaaciil mire

Guuguulihiiyow haddaad guga u ooyayso,
Oo aad moodday keligaa inuu gubayo jiilaalku,
Oo aad gabooyahan ku madhan gama’ la’aan diiday,
Ayna gocosho awgeed ilmadu kaaga gobo’laysay,
Guumays cirroobaan ahaye war an ku gaadhsiiyo,
Gartaa maaha keligaa inaad gaar u cabataaye,
Giddigood addoomaha waxaa gaadhay nabar weyne,
Abaar gaag ma reebaa dhacdiyo gaatamoo kale e,
Geelii adduunka u adkaa gobollo waydowye,
Golihii ka kici waa raggii gaydho hayn jiraye,
Tuuladay il-gabadhlaynayaan gobol barbaartiiye,
Ninkii timirta goob dhigi lahaa jiingaduu geline,
Ninna uma garaabeen haddaan gaadhka laga hayne,
Gammaankii ka maray dhoodi iyo galaxyadeediiye,
Gumburigii bar baa joogsadiyo goroyo cawshiiye,
Saryankii garbaha weyn lahaa geed ka kici waaye,
Wuxuu gooni daaqii habsaday gubaddadii Hawde,
Garanuugti iyo deeradii gaag yar baa hadhaye,
Gobay iyo askari geyfan baa goodirkii jaraye,
Guuyadiyo jiiskii hadday kala gol waayeene,
Kama guuxo aar goonlihii geliga toomoode,
Shabeelkii gabraar lagu idlee giiro layn jiraye,
Oo gododka kama soo ciyaan gabannadiisiiye,
Hargihiisa nimankii gataa guuldarraw sidaye,
Gaadiidkii la dhaansanahayiyo giindhaygii maraye,
Ahmigii la gawrici jiriyo gaabay adhigiiye,
Goggii subagga laga buuxin jirey hataan gorofaadye,
Basaas bay timihii uga go’een gaaridii dumare,
Galowgiiiyo fiintii naf bay giida la hayaane,
Gorgorkiyo dhurwaagii laftaad galayax mooddaaye.
Garad Faaraxiyo Maxamuud Garaad ma leh gammaankiiye,
Cood kama gurxamo dooxaddii garada fiicnayde,
Garoowe iyo Bookh bay harraad qaar u go’ayaane,
Gaajiyo rafaad bay qabaan garow la’aaneede,
Ayaxii geyiga joogi jirey guuto lagu saarye,
Gubniyaa hareeraha ka maray gaariyaal wada e,
Geedaha sun baa loogu daray geerinaw badaye,
Wax ma galabsanine maalin baa loo guddoonsadaye,
Adigaaba lagu gaadayaa waadan garanayne,
Guuxiyo cabaadkiyo haddaad gooha damin waydo,
Quruumahakan wada geyfan baa baalka kaa guriye,
Gaagaabso oo aamu yaan gaadh lagaa qabane!!!